Ostrowąs

Pewnego dnia na wzgórzu, nad południowym brzegiem jeziora Plebanka, pilnująca bydła pasterka ujrzała na cisowym drzewie obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Wieść ta szybko obiegła okolicę. Obraz przeniesiono do, położonego po drugiej stronie jeziora, Brzeźna. Stąd jednak obraz „uszedł przez jezioro (...) nocą, w aureoli blasku i niezwykłego światła” na pierwotne miejsce, zostawiając na tafli wody widoczną „drogę Matki Bożej”. Był to znak, iż Maryja upodobała sobie właśnie Ostrowąs, jako miejsce swej obecności na ziemi kujawskiej. Dlatego nazwano ją Panią Kujaw. Nad brzegiem jeziora mieszkańcy usypali wzgórze, wybudowali świątynię, a w ołtarzu głównym umieścili obraz Matki Bożej. Tak głosi legenda… Dziś do sanktuarium maryjnego w Ostrowąsie pielgrzymują pątnicy z różnych stron kraju, by stanąć przed cudownym obrazem.