Kulturalnie, kulturowo, kultowo
Organiczny związek z wodą
Bydgoszcz
Przepływające przez miasto wody Brdy i Kanału Bydgoskiego tworzą jego niepowtarzalną atmosferę. Bydgoszcz wsłuchuje się w swą historię – zwłaszcza w tę sprzed 150 lat. Był to czas prosperity – rozwijał się tu przemysł, handel i rzemiosło. Rytm miasta wyznaczał wartki nurt rzeki i liczne śluzy Kanału Bydgoskiego, który niczym wodna autostrada połączył miasto ze wschodem i zachodem Europy.
Wyspa Młyńska – enklawa zieleni w samym centrum miasta i niewątpliwie jedno z najbardziej urzekających miejsc. Znad otaczającej ją Młynówki wyrastają XIX-wieczne zabudowania, zwane Wenecją Bydgoską. Spacerując po wyspie, warto odwiedzić muzea i galerie mieszczące się w XIX-wiecznych młynach i spichlerzach. Położenie przy międzynarodowej drodze wodnej E-70 (Berlin-Kaliningrad) zapewnia miastu połączenie z ogólnokrajowym systemem dróg śródlądowych poprzez węzeł wiążący Wisłę i Odrę. Na wodniaków czeka nowoczesna marina wkomponowana w sąsiedztwo zabytkowych Młynów Rothera. Pobliskie mosty i kładki prowadzą w urokliwe zakątki bydgoskiego śródmieścia, urzekającego secesyjną zabudową. O tym, jak pięknie miasto prezentuje się z wodnej perspektywy, można się przekonać podczas rejsu tramwajem wodnym i wędrówki Szlakiem Wody Przemysłu i Rzemiosła TeH₂O. To przemysłowy szlak tematyczny, łączący historię piętnastu miejsc wpisanych w przestrzeń miasta. Dumnie wznosząca się nad brzegiem Brdy Opera Nova stanowi wyjątkową scenę artystyczną nie tylko naszego regionu. Do tego grona zaliczyć należy także Filharmonię Pomorską i Teatr Polski.
Gotyk, Kopernik, tradycyjny piernik
Toruń
Gotyckie ulice miasta uruchamiają wyobraźnię i przenoszą nas w czasie. Świadomość, że w Toruniu przyszedł na świat i wzrastał astronom, który „wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię”, budzi respekt i nakłania do tego, by zagłębić się w dzieje tego hanzeatyckiego grodu. Wyczarowywany tu od wieków korzenny przysmak i legendy z nim związane sprawiają, że chce się tu powracać, błądzić po tutejszych zakamarkach i odkrywać toruńskie tajemnice.
Ratusz, monumentalne kościoły, urokliwe kamieniczki, spichlerze – tu naprawdę gotyk jest na dotyk. Nie dziwi zatem fakt, że średniowieczny zespół miejski Torunia znalazł się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Mury obronne z bramami i basztami oraz ruiny zamku to pamiątka po założycielach miasta – rycerzach zakonu krzyżackiego. Kto odważny, przy Krzywej Wieży poddaje się „testowi prawości”. Jeśli zdoła utrzymać równowagę, przylegając plecami do ścian budowli, publicznie demonstruje swą uczciwość i wierność. W Żywym Muzeum Piernika, w 2012 r. w plebiscycie National Geographic Traveler uznanym za jeden z 7 nowych cudów Polski, oraz Muzeum Toruńskiego Piernika można nie tylko posmakować korzennych specjałów, ale też wziąć udział w procesie ich wypieku i zdobienia. Warto sprawdzić, czy z miasta Kopernika jest bliżej do gwiazd, odwiedzając rodzinny dom astronoma i ruszając w kosmiczną podróż w toruńskim planetarium. Miasto zaimponuje też miłośnikom militariów – Twierdza Toruń to jeden z najpotężniejszych systemów fortyfikacyjnych w Polsce. W Forcie IV poznają koszarowe życie i przeżyją chwile grozy, zwiedzając z pochodniami podziemne tunele. Pasjonatów nauki i samodzielnie prowadzonych eksperymentów zaprasza Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy. Toruń to miasto wielkich wydarzeń. Bella Skyway Festival – to prawdziwa eksplozja światła. Toruńska starówka zmienia swe oblicze, przenosząc widzów w nieziemski wymiar. Zatrzymując się w Toruniu choćby na chwilę, koniecznie trzeba się wybrać na spacer po bulwarze – o każdej porze dnia i roku przeglądający się w wodach Wisły Toruń to niezapomniany widok.
Miłość od pierwszego wejrzenia
Chełmno
Malownicze, położone na dziewięciu wzgórzach miasteczko przyciąga urokliwą panoramą, której granice wyznaczają wieże gotyckich kościołów. Wśród zabytków z czerwonej cegły poczujesz niezwykły klimat tego starego miasta o bogatych dziejach, znajdującego się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.
Historia miasta nierozerwalnie wiąże się z zakonem krzyżackim, który nadał Chełmnu prawo lokacyjne, tzw. „Przywilej Chełmiński”, nazywając je „miastem stołecznym”. Aż do XVIII w. dokument był wzorcem do lokowania ponad 200 miast, w tym Warszawy, Torunia, Gdańska czy Wadowic. Na terenie historycznej ziemi chełmińskiej w XIII w. powstała sieć budowli warownych. Dziś ich konstrukcje przypomina Park Miniatur Zamków Krzyżackich. Chełmno szczyci się najdłuższymi zachowanymi w Europie murami obronnymi, średniowiecznym szachownicowym układem ulic i zdobiącą rynek perłą architektury – gotycko-renesansowym ratuszem. Fara – jeden z sześciu zachowanych gotyckich kościołów, to miejsce, do którego udają się wszyscy zakochani. Przechowywane w nim relikwie św. Walentego stały się przyczynkiem do tego, by stary gród rozkwitł na nowo – tym razem jako Chełmno – miasto zakochanych®. Każdego roku, 14 lutego, hucznie obchodzi się tu „Walentynki Chełmińskie”. Latem zabytki tworzą niepowtarzalną scenerię warsztatów artystycznych, imprez plenerowych i kolorowych regionalnych jarmarków. W 2015 r., w plebiscycie National Geographic Traveler, Chełmno zostało wybrane jednym z 7 nowych cudów Polski.
Koronowo
To urokliwe miasteczko o cysterskim rodowodzie, szczyci się piękną i dumną nazwą: Corona Mariae, czyli Korona Marii. Tak mnisi nazwali swój klasztor, dając tym wyraz szczególnego kultu, jakim otaczali Najświętszą Maryję Pannę. Cystersi przybyli tu w 1288 r. z pobliskiego opactwa w Byszewie. Dziś Koronowo znajduje się na Szlaku Cysterskim. We wnętrzach kolegiaty znajdują się m.in. obrazy przedstawiające wydarzenia z życia klasztoru. Gotycki kościół został na przełomie XVII/XVIII w. przebudowany na styl barokowy. Ważną dla Koronowa datą jest 10 października 1410 r. Tego dnia, we wsi Wilcze pod Koronowem, doszło do bitwy z zakonem krzyżackim, zakończonej zwycięstwem wojsk koronnych. Dla upamiętnienia tych wydarzeń, każdego roku w lipcu, na polach tuszyńskich odbywa się historyczna inscenizacja, którą poprzedza uroczysta msza rycerska po łacinie, sprawowana w tutejszej bazylice. Do Koronowa ściągają rycerskie zastępy by miłośników historii i rycerskiego etosu wprowadzić w świat średniowiecznych walk, zabaw i biesiad. W tym samym czasie odbywa się tu również Jarmark Cysterski.
Miasto to ludzie
Grudziądz
Panoramę Grudziądza tworzą unikatowe na skalę europejską spichlerze wznoszące się wysoko ponad wiślany brzeg. W 2011 r. w plebiscycie National Geographic Traveler spichrze uznane zostały za jeden z 7 nowych cudów Polski. Nad miastem góruje zrekonstruowana wieża Klimek, będąca niegdyś częścią zamku krzyżackiego. Warto wspiąć się na jej szczyt, skąd jak okiem sięgnąć widać wijącą się wstęgę Wisły. Spacerując po mieście, odkryjemy fragmenty XIV-wiecznych murów obronnych z Bramą Wodną, monumentalną gotycką bazylikę, trzy barokowe założenia klasztorne: benedyktynek, jezuitów i reformatorów. Na koneserach fortyfikacji zrobi wrażenie wybudowana w XVIII w. grudziądzka cytadela, będąca jednym z najbardziej okazałych obiektów sztuki militarnej w Europie. Sentymentalny pomnik ułana i dziewczyny to nawiązanie do kawaleryjskich tradycji miasta. Grudziądza nie mogło zabraknąć na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego. Miasto ma także propozycję dla wodniaków – zrewitalizowany port Schulza zaprasza do ciekawie zaprojektowanej Mariny Grudziądz.
Pociągiem w otchłań dziejów
Pałuki
Wsiadając do wagoniku kolejki wąskotorowej, ruszysz w podróż w czasie… Stacja początkowa: Żnin. Stacja końcowa… Któż to wie?
Z tradycjami i niezwykle ciekawą historią Pałuk oraz Żnina można zapoznać się w Muzeum Ziemi Pałuckiej znajdującym się w gotyckiej baszcie oraz budynku magistratu. Mało kto wie, że właśnie tutaj narodziła się polska prasa kolorowa i kobieca, z „Moją Przyjaciółką” na czele. W pobliskiej Wenecji nietrudno poczuć się dzieckiem i radośnie odkrywać świat małych kolejek. Muzeum Kolei Wąskotorowej, położone u podnóża średniowiecznego zamku, to największy w Europie skansen parowozów i pojazdów trakcyjnych przeznaczonych na tor o rozstawie 600 mm. Tę wyjątkową kolekcję warto zwiedzić podczas Weneckiej Nocy z Parowozami. Buchające parą parowozy, oświetlone eksponaty i stylowa muzyka sprawiają, że każdy ulega magii tego miejsca i czuje się jako pasażer dworca „małej kolejki” z początku XX w. Kolejny obowiązkowy przystanek podróży po Pałukach to Muzeum Archeologiczne w Biskupinie – najbardziej znany rezerwat archeologiczny w Europie Środkowej. Tworzą go m.in. rekonstrukcje osady neolitycznej sprzed 6000 lat, łużyckiej sprzed 2700 lat i wioski wczesnopiastowskiej. Organizowany we wrześniu Festyn Archeologiczny ukazuje codzienne życie dawnych mieszkańców Biskupina. Dalej droga prowadzi do Gąsawy, gdzie w drewnianym kościółku św. Mikołaja zachwycą nas unikatowe barokowe malowidła ścienne. Ostatni przystanek na trasie kolejki nie kończy naszej pałuckiej przygody. Czekają na nas kolejne wyjątkowe miejsca, m.in. wzorowany na słynnej włoskiej Villi Rotonda, Pałac Lubostroń – jeden z najlepiej zachowanych zespołów rezydencjonalnych w Polsce.
Narodziny Polski
Szlak Piastowski
Sięganie do korzeni, poszukiwanie odpowiedzi na najważniejsze pytania jest wpisane w życie każdego człowieka. Jak wyglądało państwo polskie w pierwszych wiekach swego istnienia? Czasy Piastów z pewnością kryją jeszcze wiele tajemnic, ale prowadzący nas przez obszar Wielkopolski, Kujaw i Pałuk Szlak Piastowski jest jak otwarta księga dziejów. Odsłania zabytki i miejsca, które były świadkami naszej historii.
Kruszwica wita gości wznoszącą się na Wzgórzu Zamkowym gotycką Mysią Wieżą. To pozostałość zamku Kazimierza Wielkiego z połowy XIV w. Ma wysokość 32 m, a z jej szczytu rozpościera się widok na miasto i znane z legend jezioro Gopło. W Kruszwicy znajduje się także najstarsza z zachowanych na Kujawach świątyń – romańska kolegiata pw. św. św. Piotra i Pawła – z przełomu XI/XII w. W Mogilnie, malowniczo otoczony wodami jeziora, wznosi się kościół pw. św. Jana Apostoła i klasztor założony w XI w. przez zakon benedyktynów. W kościelnych kryptach poczuć można chrześcijańskiego ducha przeszłości. Klasztorne mury strzegą najstarszej studni w Polsce. W bazylice św. Trójcy w Strzelnie znajdziemy prawdziwy skarb – romańskie kolumny z personifikacją cnót i przywar. Przy bazylice wznosi się rotunda św. Prokopa – największa budowla romańska na planie koła. Kamienny romański kościół pw. Imienia Najświętszej Maryi Panny to najstarszy zabytek Inowrocławia. Na murach świątyni dostrzec można płaskorzeźby diabłów, zwierząt i ludzi, symbolizujące podstawowe prawdy wiary chrześcijańskiej (wg legendy miały one chronić wiernych przed złymi mocami). Jeden z najstarszych gotyckich kościołów katedralnych w Polsce podziwiać można we Włocławku. Wnętrze katedry pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny skrywa cenną marmurową tumbę biskupa Piotra z Bnina, wykonaną w warsztacie Wita Stwosza. Brześć Kujawski, dawna siedziba książąt kujawskich z linii Piastów, to rodzinne miasto Władysława Łokietka. W Kowalu przyszedł na świat Kazimierz III Wielki. Stojący w Płowcach pomnik upamiętnia bitwę stoczoną przez wojska księcia Władysława Łokietka z Krzyżakami. Żnin w okresie panowania Piastów stanowił ulubioną siedzibę głów polskiego Kościoła, wielokrotnie goszcząc królów – Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełłę. Wyświęcano tu biskupów i podejmowane istotne dla kraju decyzje. W Wenecji wznoszą się ruiny średniowiecznego zamku Mikołaja Nałęcza, zwanego Krwawym Diabłem Weneckim, wokół których podziwiać można wystawę potężnych średniowiecznych machin oblężniczych. Przebieg Szlaku Piastowskiego przez Biskupin uzasadnia odtworzenie w rezerwacie archeologicznym wioski wczesnopiastowskiej. Pomniki w Gąsawie i Marcinkowie upamiętniają, odbywający się w XIII w., zjazd książąt piastowskich i śmierć księcia Leszka Białego.
Krzyżackie dziedzictwo
Historyczna Ziemia Chełmińska zachowała wiele cennych pamiątek po panującym tu przed wiekami Zakonie Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Podróż szlakiem zamków krzyżackich to wspomnienie świetności tych miejsc, dziejów rycerstwa i dawnych obyczajów.
Na malowniczym wzniesieniu Golubia-Dobrzynia na przełomie XIII i XIV w. Krzyżacy pobudowali okazały zamek. Swój obecny kształt budowla zawdzięcza królewnie Annie Wazównie, która zmieniła gotycką warownię w renesansową rezydencję pałacową. Z dziedzińca zamkowego do komnat prowadzą charakterystyczne szerokie schody. Służyły one rycerzom, którzy w pełnym rynsztunku, konno wjeżdżali do zamku. Tutejsza legenda ostrzega, że kto wchodząc na schody obejrzy się za siebie, ten w ciągu roku zarży w najmniej odpowiednim momencie. Tradycją golubskiego zamku są Wielkie Międzynarodowe Turnieje Rycerskie. To niezwykły czas i okazja, by w towarzystwie przybyłych z całej Europy rycerzy i pięknych dam, z zapartym tchem śledzić zacięte pojedynki. Wśród gawiedzi można ponoć ujrzeć ducha Anny Wazówny. Krzyżacką spuściznę Brodnicy stanowią ruiny zamku z zachowaną 54-metrową wieżą zamkową, górującą nad miastem. Warto zejść do jej podziemi, by zwiedzić zamkowe piwnice pełne eksponatów przybliżających historię tego miejsca. W Świeciu ruiny jedynego krzyżackiego zamku wodnego otaczały w XIV w. rzeki Wisła i Wda. Do dziś zachowała się jego najbardziej reprezentacyjna część z charakterystyczną basztą odchyloną od pionu o 106 cm! Jest to najwyższa krzywa wieża w Polsce, udostępniona zwiedzającym. W Radzyniu Chełmińskim wznoszą się okazałe mury jednego z najważniejszych zamków w państwie zakonnym. Po przegranej bitwie na polach grunwaldzkich, przechowywano w nim część skarbu zakonnego, w tym osobiste srebra wielkiego mistrza Ulrycha von Jungingena. Warto zwrócić uwagę na tajemne znaki wyryte w murze. To pamiątka po kręconych tu odcinkach serialu „Pan Samochodzik i templariusze”.
Podążając śladami Krzyżaków, trafimy też do Zamku Bierzgłowskiego z XIII w., w którym obecnie mieści się Diecezjalne Centrum Kultury.
Mazurek Chopina
To właśnie tu, w majątku Dziewanowskich w Szafarni, wakacje spędzał młody Fryderyk Chopin. Zachwycony miejscem skomponował pierwszego mazurka. Pisał też „Kuriera Szafarskiego”, w którym w zabawny sposób opisywał swoje wakacyjne przygody. Przyszły kompozytor poznawał okolicę, zachwycał się folklorem, przyglądał wiejskim zwyczajom, obrzędom, wsłuchiwał w ludową muzykę. W Obrowie uczestniczył w dożynkach, prezentował swój talent w Sali Rycerskiej w Kikole, a w Oborach grał na klasztornych organach. Aż 21 miejscowości położonych na ziemi dobrzyńskiej, chełmińskiej i Kujawach połączono w Kujawsko-Pomorski Szlak Fryderyka Chopina. Są one związane nie tylko z przyjazdami Fryderyka w dzieciństwie, ale też z matką i pierwszą miłością kompozytora.
Dziś w Ośrodku Chopinowskim w Szafarni wciąż rozbrzmiewa jego muzyka. Odbywające się tu liczne koncerty przyciągają melomanów z całego świata.
Camino Polaco
Camino de Santiago, czyli Droga św. Jakuba, to jeden z najstarszych szlaków pątniczych w Europie. Prowadzi on do grobu św. Jakuba, znajdującego się w hiszpańskim Santiago de Compostela. Jednak drogi jakubowe przemierzać można niemal w całej Europie. Droga Polska (Camino Polaco) łączy miejsca, które od średniowiecza odwiedzali pątnicy, pielgrzymując do Composteli. To blisko 250-kilometrowy szlak pełen zabytków, sakralnych pamiątek i pięknych krajobrazów. Jego kujawsko-pomorski fragment przebiega m.in. przez: Brodnicę, Szafarnię, Golub-Dobrzyń, Ciechocin, Toruń, Kruszwicę.